Soms kijk ik naar het tv programma DWDD. Boeiende interviews en interessante boekbesprekingen. In de uitzending van donderdag 6 april werd ik getroffen door een gesprek met Eefje Stokvis-van Keeken, woonbegeleider en verpleegkundige.
Het item was ouderzorg en met name het feit dat er veel meer verpleegkundigen en verzorgenden nodig zijn. En wie wil er nu als twintigjarige kiezen voor dit vak? Weinig glamour, weinig geld, hoge werkdruk en oog in oog met de eindigheid van het leven.
Eefje sprak over het “mooiste beroep dat er is”. In filmfragmenten van haar werk zagen we haar omgaan met Janna. Janna is aan het eind van haar leven, heeft nauwelijks woorden meer en communiceert met haar ogen. Ik was ontroerd door wat ik zag: volledige aandacht van Eefje voor Janna, liefdevolle aanrakingen, vriendelijke woorden. Janna’s ogen reageerden duidelijk op deze aanwezigheid van Eefje. Ze glansden, spraken en de levendigheid, die er ook nog in Janna is, stroomde naar buiten. Alsof ze samen in een bubbel van liefde zaten. Ze werden er zichtbaar allebei blij van.
En dan was daar Klaas. Bij Klaas zie je een mengeling van dementie en Parkinson. Eefje helpt hem met aankleden en we zien haar zijn haren kammen. Klaas maakt duidelijk dat hij het anders wil. Samen creëren ze een meer slordig-uitziende coupe. Klaas is ook een muziekliefhebber. Op het ritme van de muziek dansen ze samen. Klaas zijn gezicht vertoont een grote glimlach, zijn ogen schitteren en Eefje zegt: dank je wel, je maakt mijn dag goed.
Zo zorgt Eefje voor 8 bewoners.
Zoveel open hart
Het raakte me om te zien wat er gebeurt als een open hart voorop staat en regels en methoden op een latere plaats komen. Ontroerend om te zien hoe Eefje , door haar open hart, zich ook liet raken door de reacties van de ander. Er ontstond een prachtige wisselwerking waar beiden innerlijk werden gevoed en waar een atmosfeer ontstond vol liefde en harmonie.
Natuurlijk is dit een professionele situatie waar Eefje door haar ervaring weet hoe ze af moet stemmen op haar bewoner. Ze heeft in de loop der jaren vast geleerd hoe ze het tempo en het ritme van haar bewoner kan herkennen en met welke “tools” er zich zo’n mooie atmosfeer kan ontwikkelen. Maar een “open hart”, kun je dat ook leren?
Het hart dat dichtgaat
In mijn werk, om mij heen en bij mezelf, zie ik hoe het open hart (dat wij als kind nog wel hadden) door allerlei ervaringen in het leven meer en meer dichtgaat. Allerlei soorten pijnlijke momenten raken ons in ons hart. Niet echt gezien of gehoord worden doet iets met ons hart. Teleurstellingen, verlies, angsten en verdriet maken we allemaal mee. In sommige ervaringen vangen ouders/begeleiders kinderen daarin goed op; waarop de geleden pijnen ook weer wegebben.
Soms zijn ouders /begeleiders zelf onderdeel van de pijnlijke ervaring. Dan gaat het hart van het kind een beetje dicht. Alsof het hart zich iets terugtrekt. Of alsof het hart ondergesneeuwd raakt in een stoere houding met stoere woorden en stoer gedrag. Of bij ernstig pijnlijke ervaringen bevriest de mogelijkheid in het hart geraakt te worden en kan er een “alles glijdt van mij af” houding ontstaan.
Met dit (deels) dichtgaan van het hart verliezen we veel. Bijvoorbeeld het onbevangen kijken naar wat zich voordoet in onze wereld. Nieuwsgierig zijn naar het onbekende. Verwondering voelen bij de schoonheid van de lente of een onverwachte ontmoeting. Eigenlijk verliezen we de oorspronkelijke levenslust en de oorspronkelijke onbevangenheid en levendigheid van het kind.
De kennis van het hart
We leren op allerlei manieren de meer of minder dichtheid van ons hart te maskeren. Als iemand zijn of haar hart bij ons uitstort komen we met oplossingen, verklaringen of tips.
Dat is natuurlijk uit een hele goeie intentie, namelijk om die ander te helpen. Tegelijkertijd maskeert die houding onze onmacht of onkunde om in ons eigen hart te zijn en vanuit die energie in contact te zijn met de ander.
Het is gemakkelijker om onze analytische, praktische, daadkrachtige vermogens te benutten. Dit wordt ook gestimuleerd in onze samenleving. Alleen al door de snelheid waarmee iedereen geconfronteerd wordt. Efficiëntie; productie en meetbaarheid lijken voorop te staan.
Luisteren naar wat in ons hart opwelt kost wat tijd. Soms vraagt ‘meer openen van het hart’ begeleiding en/of bezinning. We kunnen het echter leren. De stem - de neiging, de ingeving van ons hart - te leren herkennen. We kunnen opnieuw de durf ontwikkelen om dat wat opwelt in ons hart te volgen. En momenten creëren waarin de atmosfeer tussen mensen zich verdiept en gaat glanzen. Gewoon in het alledaagse leven.
Als we wennen aan de klank van ons hart opent zich nog een nieuwe mogelijkheid. We ‘weten’ dan of iets goed voor ons is. Welke keuze gemaakt moet worden. Waar verzet iets toevoegt. Wanneer gehandeld moet worden. Welke opvatting bij jou past en welke niet. We worden minder afhankelijk van ‘wat de buitenwereld ervan vindt’. We durven regels te bevragen of een totaal nieuwe stap te zetten. Met een open hart meer autonoom zijn; is dat niet een wenkend perspectief?
Elly Meyles
Den Haag, april 2017
Comments