In een moeilijke periode in mijn leven nam ik de beslissing in therapie te gaan. Dat was geen eenvoudige beslissing voor iemand als ik, die altijd had geleerd het zelf te doen en zelf te kunnen. Spannend, zo'n eerste gesprek.
Ik had me voorbereid op de uitleg van mijn ‘vraag’, en nam plaats tegenover de therapeut. Ik zag een houding die alle rust uitstraalde, een open en aandachtige blik en hoorde slechts een korte vraag ‘wat brengt je hier?’. Tijdens mijn uitleg bleef het stil. Geen toegespitste vragen, geen interrupties. Wel onverdeelde aandacht en, zoals ik me later bedacht, een totale aanwezigheid.
Dat alles had een opvallend effect op mij. Ik voelde me geraakt, en merkte dat ik heel andere dingen zei dan wat ik had voorbereid. Tot mijn verrassing gaf ik feiten en gevoelens prijs waar ik lang niet meer over had gedacht. Ik raakte geëmotioneerd en begon onbedaarlijk te huilen. Erg vreemd voor iemand als ik, die huilen al lang geleden had afgeleerd. En nog vreemder, de therapeut leek het niet erg te vinden, troostte me ook niet, bleef gewoon met volle aandacht aanwezig. Dat gaf me een enorme rust. Het was of ik in mijn lijf zakte en op mijn eigen bodem terecht kwam.
Toen ik zelf mijn therapeutische praktijk startte en me verder ontwikkelde in dat ‘gekke vak’ van therapeut heb ik nog vaak nagedacht over die ervaring. Wat gebeurde daar nu precies en wat vertelt het mij over de kracht van aandacht?
Gevoel van onbehagen
Natuurlijk was het niet zo dat ik nooit aandacht had gehad. Zeker niet. Wel was het zo dat ik gewend was aan aandacht waarbij; bijvoorbeeld meteen een oplossing wordt aangedragen. Of waarbij de toehoorder mij een verklaring gaf voor wat ik te berde bracht. Of waarbij een reactie kwam waarin oordelen over wat ik zei en wat er moest gebeuren de boventoon voerden. Sterker nog: ik had deze 3 ‘kleuren‘ in de aandacht voor anderen (en voor mezelf) maar al te goed geleerd. Deze wijze van kijken en reageren, geeft inzichten of een nieuwe kijk en soms een ‘Aha ‘. Tegelijkertijd bleef er bij mij vaak een gevoel van onbehagen over; een vaag gevoel dat we niet tot de kern waren gekomen.
Voorbij de woorden
De kern van wat iemand zegt of uitdrukt ligt vaak voorbij de woorden. Een prachtige ervaring in de opleiding ‘Gestalt Therapie’ was altijd de opdracht om niet te luisteren naar wat er werd gezegd, maar wel te benoemen wat er te zien was aan lichaamstaal en te vragen dat zelfs te versterken. Probeer het maar eens! Heel snel kwamen we terecht op wat iemand werkelijk bezielde, bedrukte of dwars zat. Het maakte mij duidelijk hoe het lichaam en lichaamstaal ‘waarheid spreken’, en hoe woorden (meestal onbedoeld) waarheid kunnen verdoezelen.
Onverdeelde aandacht
In de loop der jaren is het mij steeds duidelijker geworden wat dat betekent: onverdeelde aandacht, en welk effect dat heeft op de ander. Uit de onderzoeken over de wijze van hechting van kleine kinderen aan ouders en de invloed daarvan op hun ontwikkeling leren we al heel veel.
De ontwikkeling van de hersenen wordt positief beïnvloed door onverdeelde aandacht. Als moeder (of de andere ouder) rust, tijd en ruimte heeft om het ritme van de baby te volgen, en zich afstemt op het tempo van de kleine dan ontwikkelt zich een goede balans in ontspannen zijn en de alertheid die nodig is om zich kenbaar te maken. Als er tijd en ruimte is om met ogen en stem te reageren op de baby en de opgroeiende kinderen, dan ontwikkelt zich een gezond gevoel van ‘ik’ en ‘jij’. Door voldoende aanraking en de ervaring van afwisselend ‘gedragen worden‘ en ‘weer losgelaten worden‘ gaan kleine kinderen dit gevoel van ‘ik’ opnemen in hun lijfelijke gewaarwording en groeit het zelfvertrouwen.
Wederkerig?
Even terug naar mijn persoonlijke ervaring aan het begin van dit verhaal. Voor mij was het een helende ervaring om zo volledige en onverdeelde aandacht te ervaren. Hoe is het eigenlijk voor diegene die luistert? Die moet eerst van alles afleren; namelijk het idee dat je de ander moet helpen, een oplossing aan moet dragen, het goed moet doen... Oftewel van luisteren met je hoofd naar luisteren met je hart. Dat vraagt dat je blijft ademen en dat ook waarneemt, dat je je eigen lichaamssignalen opmerkt en de beelden die opkomen serieus neemt. Het vraagt om leren waarnemen wat er resoneert in jouw lijf en het gevoel bij het verhaal van de ander. Dat uitdrukken in het onderlinge contact brengt beiden in een ‘ruimte' waar een ontmoeting plaatsvindt. Dat is bijna altijd een mooi, ontroerend of bevrijdend moment.
Die ervaring geeft beiden vervulling, is letterlijk verrijkend. Ooit zei Martin Buter (filosoof 1878-1965) het al: ‘alle werkelijke leven is ontmoeting’.
Elly Meyles
Den Haag, april 2016
留言