De vrouw die naast me zit bij de Workshop Familieopstellingen spreekt over onrust. Ze heeft er last van, eigenlijk altijd al. Als ze vertelt over haar familie hebben de woorden oma en oorlog een lading. We stellen een aantal familieleden op. In de kring van mensen die eromheen zitten is een diepe aandacht voelbaar.
We zien dat één persoon, in de voor-vorige generatie niet kan stilstaan. Ze draait rondjes op haar plek. Alsof ze geen rust heeft. Als ik navraag doe blijkt dat de broer van deze persoon is doodgeschoten in de oorlog. Daar is naderhand niet/weinig meer over gesproken. De broer komt erbij in de opstelling. Onmiddellijk stopt de onrust. Langzaam en zeker kan er gekeken worden naar deze broer. En gaat het verdriet stromen. Eindelijk kan er gerouwd worden. We zien dat er een rustige aandacht ontstaat in de opstelling. Alsof iedereen meer op de grond komt. We kunnen ook zeggen: meer in de realiteit komt. Er kan gekeken worden naar de verdrietige en schokkende gebeurtenis van lang geleden. Het is zichtbaar dat hiermee de verbindingen tussen de opgestelde familieleden is hersteld. Diegene die deze opstelling is begonnen heeft nu warme voeten. Alsof ze op haar plek is geland.
Onzichtbaar
Zomaar een voorbeeld uit een workshop Systemisch werk en Opstellingen. We weten dat er allerlei onzichtbare draden zijn die familieleden over meerdere generaties aan elkaar verbinden. Sommige draden zijn gekend en zichtbaar in de actualiteit, andere draden zijn onbekend en niet zichtbaar in de actualiteit. Die laatsten zijn ons werkterrein in deze workshops.
Ik denk aan de man die weinig kracht in zichzelf voelt. Alsof de levensstroom geblokkeerd is. De generaties achter hem hadden een zwaar leven. Harde werkers op het land, alle zeilen bijzetten om te overleven. Gezinnen met veel kinderen. In de opstelling zetten we de mannenlijn neer. Vader achter de cliënt, opa achter vader, overgrootvader erachter en daarachter de bron van leven.
We zien de voorste man (diegene die zijn vraag inbracht) zich heel langzaam meer oprichten. Zijn ogen worden helderder, zijn uitstraling voller. Hij zegt iets te ervaren wat hij niet kent. Zijn overtuiging is tot nu toe: ‘het is er niet voor mij.’ Nu ontstaat er: ‘misschien is het er ook voor mij.’ Het is zichtbaar dat de vitaliteit, de stroom van het leven van ver moet komen. We geven het de tijd, en meer en meer ontstaat er een nieuwe richting voor deze man. ‘kan ik dat wat er is, wat voelbaar is, inademen en aannemen?’
Het harde leven
Mensen groeien niet altijd in een veilige bedding op. Levensomstandigheden kunnen zwaar zijn, leven brengt naast mooie momenten van liefde , warmte, geboortes, successen ook verlies, scheiding, hardheid en gebroken ambities. Niet altijd is er de emotionele draagkracht om alles wat het leven brengt te ‘behappen’. Soms zijn gebeurtenissen zo groot dat mensen niks anders kunnen doen dan wegkijken, vergeten, wegstoppen. Dan raken familieleden of gebeurtenissen buiten beeld.
Vaak spelen ook oordelen een grote rol. Mensen of gebeurtenissen worden als ‘fout’ bestempeld, of niet in lijn met de familie codes. Dan vergeten we hen liever of zien we onszelf als ‘beter dan die ander (en)’. Er treedt dan altijd een verharding op in de gevoelsbeleving en ons hart sluit zich meer of minder.
Streven naar heelheid
Het wonderlijke is dat het familiesysteem, dat zich over meerdere generaties uitstrekt, een eigen kracht in zich herbergt. Een kracht die gericht is op heelheid. Er op gericht dat alle leden uit de familie en alle gebeurtenissen uit de familie in het licht staan. Alsof dat wat tot nu toe niet gezien kon worden van de ene generatie meegedragen wordt naar de volgende, naar de daaropvolgende. Net zo lang tot er gekeken kan worden, er aandacht gegeven kan worden, de gevoelsstroom die vaak gestold is, weer in beweging kan komen. Een niet verstandelijk te begrijpen proces. De werkzaamheid is echter wel zichtbaar en voelbaar.
Verzoeningswerk.
In de stappen die gemaakt worden tijdens de opstelling ontstaat er een atmosfeer van verzoening. Verzoening met verlies waar nog nooit om gerouwd kon worden, verzoening met ogenschijnlijk onoverbrugbare geschillen in de familie. Verzoening ook met wat het leven brengt aan ontbering, ontworteling, scheiding en verlies. De angst dat de grond onder je voeten verdwijnt, als er werkelijk met alle aandacht gekeken wordt naar deze moeilijke dingen, lost dan op. Een nieuwe stroom van levensenergie wordt voelbaar. De realiteit toelaten en in ademen geeft dan nieuwe grond om op te staan, zo blijkt. Altijd weer een wonder!
Elly Meyles
Den Haag, december 2018